Pteridium aquilinum (Adelaarsvaren)

Dit is voorlopig de enige varen op deze site. Hij staat hier omdat de naam mij aansprak. Deze plant is giftig, vooral de bladeren. Vergiftiging bij paarden , geiten en varkens manifesteert zich door een vitamine B1 vernietigende werking veroorzaakt door het enzym thiaminase (een van de enzymen van de plant).

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Pteridium aquilinum (L.) Kuhn.

Pteron (grieks) betekent "vleugel" wat weer betrekking heeft op de Nederlandse naam, Adelaarsvaren.

Aquila (latijn) betekend "arend" wat ook betrekking heeft op de Nederlandse naam.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus.

Kuhn. staat voor Friedrich Adalbert Maximilian Kuhn ( 3 september 1842 - 13 december 1894) was een Duitse botanicus . Vaak ook geschreven als Maximilian Friedrich Adalbert Kuhn of Maximilian (Max) Kuhn. Pteridium aquilinum werd door Linnaeus voor het eerst in 1753 beschreven in zijn publicatie Species Plantarum maar werd in 1879 herschreven door Kuhn.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Njirrekrûd
• English: Bracken, Brake fern
• Français: Fougère aigle
• Deutsch: Adlerfarn
• Espanõl: helecho águila
• Italiano: felce aquilina
• Svenska: örnbräken
• Norsk: Einstape
• Dansk: Ørnebregne 

Er zijn 2 Engelse namen:

1. Bracken: Het woord Bracken is van oudNoorse origine. Dit wordt altijd vertaald met "adelaarsvaren".
2. Brake fern: Brake is een verbastering is van Bracken en Fern betekent "varen" en dan vertaal je deze naam als "adelaarsvaren varen".

Voor de verspreiding van Pteridium aquilinum in Engeland zie deze kaart

De Franse naam is  Fougère aigle.  Fougère betekent "varen" en Aigle "adelaar".

De Duitse naam is Adlerfarn, dus het zelfde als de Nederlandse naam.

Voor de verspreiding van Pteridium aquilinum in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is helecho águila.  Helecho betekent "varen" en Águila "adelaar".

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Felce aquilina. Felce betekent "varen" en Aquilina "adelaar". Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. De hier genoemde naam kan ook nog varianten hebben.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Örnbräken: Örn betekent "adelaar" en Bräken komt, zoals hierboven beschreven, uit het Oudnoors en betekent "adelaarsvaren".

Voor de verspreiding van Pteridium aquilinum in Zweden zie deze kaart

De Noorse naam is Einstape. Dit vertaal je ook met Adelaarsvaren. Maar hiermee worden 1 soort en 2 ondersoorten mee bedoeld, dus de Pteridium aquilinum, de Pteridium aquilinum ssp. latiusculum en de Pteridium aquilinum ssp. aquilinum.

De Deense naam is Ørnebregne. Ørne betekent weer "adelaar" en Bregne is afgeleid van Bräken dus "adelaarsvaren", het zelfde als de Nederlandse naam.

Adelaarsvaren staat op zonnige tot half beschaduwde, droge tot vochtige, stikstof- en kalkarme, matig voedselarme, humeuze, vaak basenarme, zure grond (zand, leem, veen en uitgeloogde duingrond). Ze groeit in loof- en oude naaldbossen, in bosranden, op kapvlakten en brandplekken, in struwelen en op uitdrogend hoogveen, in ontkalkte binnenduinen en op droogvallende zandplaten. Verder in heiden en borstelgraslanden, op spoordijken, basaltglooiingen en muren, in akkers en in bermen. De plant heeft een wereldwijde verspreiding, maar komt niet voor in de grote woestijngebieden, de poolstreken en in het Amazonebekken. Ze breidt zich uit d.m.v. haar wortelstokken, sporen worden door de wind verspreid en kunnen alleen kiemen op kale grond, die kalk- en voedselarm is en tamelijk veel mineralen bevat. Het instuiven van meststoffen leidt tot uitbreiding. De soort is giftig maar vroeger werden de jonge scheuten gegeten. Ze werd voor verschillende doeleinden gebruikt o.a. bij het leerlooien en als matrasvulling. Medisch werd ze aangewend tegen Engelse ziekte.

CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2015

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

Op de site Stadsplanten staat een interessant artikel over deze plant.

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten