Ranunculus aquatilis/baudotii/peltatus (Fijne/zilte/grote waterranonkel)

Omdat dit geslacht vaak zeldzaam is in het wild heb ik voorlopig de Waterranonkels in één artikel verwerkt.Het is ook nog eens een niet zo eenvoudige soort om op naam te brengen. Vaak moet je het blad  of de plant van dichtbij bekijken. En aangezien deze plant (de naam verraad het al) altijd in het water te vinden is kan hij vaak niet bereikt worden. Én je wilt het kwetsbare water milieu niet verstoren. De plant bloeit in Mei tot en met Augustus.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen in Nederland minstens 8 soorten Waterranonkel voor:

• Fijne/zilte/grote waterranonkel (Ranunculus aquatilis/baudotii/peltatus) - Algemeen
• Kleine waterranonkel (Ranunculus trichophyllus) - Zeldzaam
• Klimopwaterranonkel (Ranunculus hederaceus) - Zeldzaam
• Penseelbladige waterranonkel (Ranunculus penicillatus)  - Zeer zeldzaam
• Stijve waterranonkel (Ranunculus circinatus) - Algemeen
• Vlottende waterranonkel (Ranunculus fluitans) - Zeldzaam
• Witte waterranonkel (Ranunculus ololeucos) - Zeldzaam
• Zilte waterranonkel (Ranunculus baudotii) Zeldzaam

De officiële wetenschappelijke naam is Ranunculus aquatilis L. of Ranunculus baudotii Godr. of Ranunculus peltatus Schrank.

Ranunculus is het verkleinwoord van Rana (latijn) wat "kikker" betekent. De Ranonkels (familienaam) staan veelal langs de sloten en in vochtige weiden, de woonplaats van kikkers dus.

Veel planten hebben bij het tweede gedeelte van de wetenschappelijke naam de woorden aqua/aquatica/aquatila of  palustris gekregen. Al deze plantensoorten komen dan bij of in water voor. Soms verdraagt de plant brak (zoutig) water, maar er is in ieder geval een (zeer) vochtige bodem nodig. De naam dient ook vaak ook ter onderscheid van andere soorten. Aqua is latijn en betekent "water". Aquatica is Latijn en betekent "modderige/moerasachtige grond of levend bij/in het water". Aquatila is Latijn en betekent "gebied bij het water". Palustris is Latijn en betekent "moeras (achtig)".

Baudottii kamt van Baudot. De plant is vernoemd naar Charles Joseph Auguste de Baudot. Een Franse botanicus uit het nabijgelegen Sarrebourg, dus vlakbij het geboortedorp van Godron (zie hieronder) in Frankrijk. Hij was de ontdekker van deze Ranunculus-soort.

Peltatus komt van Peltata komt van "pelta" (Latijn) en betekend "halvemaanvormig schild" wat duidt op de vorm van de kroonbladeren. Dit slaat met name op het blad van de Fijne en Grote waterranonkel.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L./Godr./Schrank.

L. staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Ranunculus aquatilis als eerste in de publicatie Species Plantarum.

Godr. staat voor Dominique Alexandre Godron (25 maart 1807 - 16 augustus 1880) was een Franse arts, botanicus , geoloog en speleoloog. In 1840 beschreef hij Ranunculus baudotii  als eerste in de publicatie Mém. Soc. Roy. Sci. Ik heb deze publicatie niet kunnen vinden en heb dus geen voorbeeldfoto.

Schrank. staat voor Franz Paula von Schrank (21 augustus 1747 - 22 december 1835) was een Duits lid van de jezuïetenorde en natuuronderzoeker die zich later vooral onderscheidde als botanicus en entomoloog. In 1789 beschreef hij Ranunculus peltatus als eerste in de publicatie Baiersche Flora. Munchen.

Zie ook de Nederlandse verklaring

• Frysk: Fine wetterbûterblom
• English: Common Water-crowfoot
• Français: Renoncule aquatique
• Deutsch: Gewöhnlicher Wasser-Hahnenfuß
• Espanõl: Cancel de las ninfas
• Italiano: Ranuncolo acquatico
• Svenska: Vattenmöja
• Norsk: Kystvassoleie
• Dansk: Ranunculus aquatilis

De Engelse naam is Common Water-crowfoot. Dit betekent "gewone kraaienvoet". Dit artikel gaat over 3 soorten Waterranonkel omdat deze soort niet eenvoudig is om op naam te brengen. Dus Gewoon is hier relatief. Dat gaat niet op voor elke soort Waterranonkel.. Water-crowfoot betent "water-kraaienvoet". Dit slaat op de vorm van het stengelblad van één van de soorten. Het grappige is dat de Engelsen een andere soort vogel noemen (Kraai) dan de Duitsers (Haan).

Voor de verspreiding van Fijne/zilte/grote waterranonkel in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Renoncule aquatique. Dit is de algemene Franse benaming voor een Waterranonkel. 

De Duitse naam is Gewöhnlicher Wasser-Hahnenfuß. Dit betekent (bijna net als de Engelse naam) "gewone water-hanenvoet".

Voor de verspreiding van Fijne/zilte/grote waterranonkel in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse en Italiaanse naam is nagenoeg gelijk, Ranúnculo acuático/Ranuncolo acquatico. Deze is gelijk aan de wetenschappelijke naam.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Vattenmöja. Dit betekent "watermeisje". Waarom is mij nog onbekend.

Voor de verspreiding van Fijne/zilte/grote waterranonkel in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Kystvassoleie. Solei komt van Soleie wat Boterbloemfamilie betekent waar deze plant toe behoort. Maar wat Solei echt betekent is mij nog onbekend. Kystvas is mij nog onbekend. Waarschijnlijk betekent dit "kustbewonend".

De Deense naam is Ranunculus aquatilis. Dit is de wetenschappelijke naam.

Ecologie & verspreiding
Fijne waterranonkel staat op zonnige plaatsen in ondiep, matig voedselrijk tot voedselrijk, meestal helder, stilstaand of zwak stromend, neutraal tot licht alkalisch, hard, zoet of zwak brak water boven een bodem van zand, zavel of klei of met een stenige bodem, soms ook op drooggevallen plekken. De één- of meerjarige plant groeit in vijvers en sloten, in kanalen, poelen en plassen, in doorbraakkolken en in kleiputten. Verder in duinpoelen, soms in periodiek overstroomde gebieden (plant is dan eenjarig). Ze groeit vaak vlak langs de oevers. Ze komt voor in de gematigde en koele streken van alle werelddelen, het meest nog in Midden- en West-Europa. Drijvende bladeren zijn al of niet aanwezig, onderdoken bladeren vallen slap, penseelvormig samen wanneer de plant uit het water getild wordt. Niet bloeiende, drooggevallen planten zonder bloemen zijn niet te onderscheiden van idem exemplaren van Grote waterranonkel.

CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2015

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten