Ranunculus lingua (Grote boterbloem)

Maar als je een echt hoge (meer dan 1 meter) Boterbloem soort met lancetvormige bladeren ziet in het water weet je vrijwel zeker dat dit de Grote boterbloem is. Geen enkele boterbloem wordt zo hoog en is zo groot in omvang. Meestal staat hij in het water maar in ieder geval op een natte plek.Hij bloeit ook pas vanaf Juni tot en met Augustus (dus veel later dan andere soorten Boterbloemen). Grote boterbloem is niet zeldzaam maar wel met 25 % tot 50 % achteruitgegaan sinds 1950.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Als je Boterbloem bij Google intypt blijkt dat er heel veel soorten zijn.

• Akkerboterbloem (Ranunculus arvensis) - Zeer zeldzaam
• Behaarde boterbloem (Ranunculus sardous) - Algemeen
• Blaartrekkende boterbloem (Ranunculus secretaris) - Algemeen
• Bosboterbloem (Ranunculus polyanthemos subsp. nemorosus) - Zeer zeldzaam
• Egelboterbloem (Ranunculus flammula) - Algemeen
• Grote boterbloem (Ranunculus lingua) - Algemeen
• Gulden boterbloem (Ranunculus auricomus)  - Vrij zeldzaam
• Kalkboterbloem (Ranunculus polyanthemos subsp. polyanthemoides) - Zeer zeldzaam
• Kleine boterbloem (Ranunculus parviflorus) - Zeldzaam
• Knolboterbloem (Ranunculus bulbosus) - Algemeen
• Kruipende boterbloem (Ranunculus repen) - Algemeen
• Scherpe boterbloem (Ranunculus acris) - Algemeen

En als je Ranunculus (de familie waar de Boterbloem toe behoort) bij Google intypt krijg je nog eens 9 soorten:

• Gewoon/vreemd speenkruid (Ranunculus ficaria) - Algemeen
• Fijne/zilte/grote waterranonkel (Ranunculus aquatilis/peltatus) - Algemeen
• Kleine waterranonkel (Ranunculus trichophyllus) - Zeldzaam
• Klimopwaterranonkel (Ranunculus hederaceus) - Zeldzaam
• Penseelbladige waterranonkel (Ranunculus penicillatus)  - Zeer zeldzaam
• Stijve waterranonkel (Ranunculus circinatus) - Algemeen
• Vlottende waterranonkel (Ranunculus fluitans) - Zeldzaam
• Witte waterranonkel (Ranunculus ololeucos) - Zeldzaam
• Zilte waterranonkel (Ranunculus baudotii) Zeldzaam

Een lange lijst dus!! Dit geeft aan dat als iemand zegt "ik zag een Boterbloem" dan moet het antwoord moet zijn. "Welke van de 11 soorten.  En ze lijken ook nog allemaal op elkaar. (althans een heleboel). Dus bijna overbodig om te zeggen dat een goede flora echt nodig is. Alle Ranunculus soorten zijn giftig voor vee, maar hun onaangename smaak zorgt dat het vee ze vanzelf laat staan. Vergiftiging kan wel optreden wanneer boterbloemen overvloedig voorkomen in reeds afgegraasde weiden waar weinig eetbaars overgebleven is.

De officiële wetenschappelijke naam is Ranunculus lingua L.

Ranunculus is het verkleinwoord van Rana (latijn) wat "kikker" betekent. De Ranonkels (familienaam) staan veelal langs de sloten en in vochtige weiden, de woonplaats van kikkers dus.

 Lingua is Latijn en betekent "tong". Waarschijnlijk vanwege de vorm van het blad (lancet/tongvormig).

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Ranunculus lingua in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Grutte bûterblom
• English: Greater Spearwort
• Français: Grande douve, Renoncule langue
• Deutsch: Zungen-Hahnenfuß
• Espanõl: Ranunculus lingua
• Italiano: Ranuncolo delle canne 
• Svenska: Sjöranunkel
• Norsk: Kjempesoleie
• Dansk: Langbladet Ranunkel

De Engelse naam Greater Spearwort. Dit betekent letterlijk"grotere speerwort". Spearwort bestaat uit twee delen. Spear betekent "speer". Wort wordt over het algemeen in het Engels gebruikt voor een plant die geneeskrachtige werkingen heeft of waardevol is als voedsel. Deze Boterbloem heeft Speervormige stengelbladeren en is iets veel groter dan andere Boterbloemen met ongedeelde bladeren (bijv. de Egelboterbloem (Ranunculus flammula). De geneeskrachtige werking van deze plant betwijfel ik.

Voor de verspreiding van Ranunculus lingua in Engeland zie deze kaart.

Er zijn twee Franse namen:

1. Grande douve: Dit betekent letterlijk "grote gracht". Klein want er bestaat ook een grote variant, de Petit douve (Egelboterbloem) met dezelfde voorkeurs plaats van groeien. Het woord Gracht moet niet letterlijk worden gezien. Hiermee wordt de vochtige omgeving bedoeld waar de plant graag in groeit.
2. Renoncule langue: Dit is de Franse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

De Duitse naam is Zungen-Hahnenfuß: Dit betekent "tongen-hanenvoet" Met Tongen worden de lange lancetvormige bladeren bedoeld. Verwijzend naar de tweede wetenschappelijke naam. Hahnenfuß betekent "hanevoet/poot". Veel boterbloemen , behalve deze en enkel andere Boterbloem-soorten dus, hebben ingesneden bladeren. Ze zijn soms zo diep ingesneden, dat de bladschijf uit verschillende los­se blaadjes is samengesteld. In dit typische boterbloemblad zag men vroeger enige gelijkenis met een vogelpoot, vandaar de volksnamen Kraaienpoot en Hanenvoet.

Voor de verspreiding van Grote boterbloem in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Ranúnculo lingua. Er zijn zo weinig waarnemingen in Spanje dat de volledige wetenschappelijke naam word gebruikt.

De Italiaanse naam is Ranuncolo delle canne. Dit betekent "ranunculus van het riet". Het is de enige Boterbloem, onderdeel van de Ranunculaceae-familie, die tussen het riet te vinden is. 

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Sjöranunkel. Dit betekent "meer/vijver ranonkel. De plant groeit bijna in het water. Ook de Italiaanse naam verwijst hier naar.

Voor de verspreiding van Ranunculus lingua in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Kjempesoleie. Dit betekent "reuzen boterbloem".

De Deense naam is Langbladet Ranunkel. Dit betekent "langbladige ranonkel".

Ecologie

Bodem
Zonnige, zelden licht beschaduwde plaatsen op natte, matig voedselrijke, vaak wat kalkhoudende grond of in ondiep, stilstaand of zwak stromend water (laagveen, leem, zand en rivierklei). Vaak op kwelplekken. Zoutmijdend.

Groeiplaats
Moerassen (rietland en aan de rand van laagveenmoerassen), waterkanten (o.a. langs plassen, turfgaten en verlandende sloten), grasland (moerassig grasland), zeeduinen (ontzilte duinvalleien) en bossen (lichte plekken in moerasbossen).

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk vrij algemeen in laagveengebieden en de beekdalen in Drenthe en vrij zeldzaam in het rivierengebied. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Zeldzaam tot zeer zeldzaam. Sterk achteruitgaand.

Wallonië
Zeldzaam tot zeer in Brabant. Sterk achteruitgegaan.

Wereld
Europa, behalve in de meest noordelijke en de zuidelijke delen. Oostelijk tot in Midden-Azië.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten