Ranunculus sardous (Behaarde boterbloem)

De Behaarde boterbloem is samen met Knolboterbloem (Ranunculus bulbosus) de enige Midden-Europese Boterbloemensoort ( Ranunculus ) die  ,teruggeslagen, kelkblaadjes heeft die half zo lang zijn als de felgele kroonbladen.

Als je Boterbloem bij Google intypt blijkt dat er heel veel soorten zijn.

• Akkerboterbloem (Ranunculus arvensis) - Zeer zeldzaam
• Behaarde boterbloem (Ranunculus sardous) - Algemeen
• Blaartrekkende boterbloem (Ranunculus secretaris) - Algemeen
• Bosboterbloem (Ranunculus polyanthemos subsp. nemorosus) - Zeer zeldzaam
• Egelboterbloem (Ranunculus flammula) - Algemeen
• Grote boterbloem (Ranunculus lingua) - Algemeen
• Gulden boterbloem (Ranunculus auricomus)  - Vrij zeldzaam
• Kalkboterbloem (Ranunculus polyanthemos subsp. polyanthemoides) - Zeer zeldzaam
• Kleine boterbloem (Ranunculus parviflorus) - Zeldzaam
• Knolboterbloem (Ranunculus bulbosus) - Algemeen
• Kruipende boterbloem (Ranunculus repen) - Algemeen
• Scherpe boterbloem (Ranunculus acris) - Algemeen

En als je Ranunculus (de familie waar de Boterbloem toe behoort) bij Google intypt krijg je nog eens 9 soorten:

• Gewoon/vreemd speenkruid (Ranunculus ficaria) - Algemeen
• Fijne/zilte/grote waterranonkel (Ranunculus aquatilis/peltatus) - Algemeen
• Kleine waterranonkel (Ranunculus trichophyllus) - Zeldzaam
• Klimopwaterranonkel (Ranunculus hederaceus) - Zeldzaam
• Penseelbladige waterranonkel (Ranunculus penicillatus)  - Zeer zeldzaam
• Stijve waterranonkel (Ranunculus circinatus) - Algemeen
• Vlottende waterranonkel (Ranunculus fluitans) - Zeldzaam
• Witte waterranonkel (Ranunculus ololeucos) - Zeldzaam
• Zilte waterranonkel (Ranunculus baudotii) Zeldzaam

Een lange lijst dus!! Dit geeft aan dat als iemand zegt "ik zag een Boterbloem" dan moet het antwoord moet zijn. "Welke van de 11 soorten.  En ze lijken ook nog allemaal op elkaar. (althans een heleboel). Dus bijna overbodig om te zeggen dat een goede flora echt nodig is. Alle Ranunculus soorten zijn giftig voor vee, maar hun onaangename smaak zorgt dat het vee ze vanzelf laat staan. Vergiftiging kan wel optreden wanneer boterbloemen overvloedig voorkomen in reeds afgegraasde weiden waar weinig eetbaars overgebleven is.

Overal lees je dat deze plant op de knolboterbloem (Ranunculus bulbosus) lijkt en dat is ook zo maar er zijn wel degelijk verschillen. Uiteraard te vinden in de betere Flora. Die afstaande haren op de stengel van de plant zijn goed te zien. Maar niet zo erg als bij bijv. de Kromhals (Anchusa arvensis) of het Behaard breukkruid (Herniaria hirsuta). De laatst genoemde twee planten zijn overigens absoluut geen familie. de Behaarde boterbloem bloeit in Mei tot en met September.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Ranunculus sardous Crantz

Ranunculus is het verkleinwoord van Rana (latijn) wat "kikker" betekent. De Ranonkels (familienaam) staan veelal langs de sloten en in vochtige weiden, de woonplaats van kikkers dus.

Er zijn twee mogelijke verklaringen voor het woord Sardous:

1. Het kan een Franse verbuiging zij van Sardou dat Sardinië beteken. Bekend is dat vroeger op Sardinië een boterbloem gegroeid heeft die er zo uit zag.

2. En het kan Sardonisch betekenen. Deze boterbloem stond bekend dat als deze gegeten werd er mogelijk een krampachtige of sardonische lach (Sardonisch komt uit het Grieks σαρδονικός 'sardonikós' met het achtervoegsel -isch) werd veroorzaakt. Mogelijk veroorzaakt door Ranunculine, een giftige Glucoside die alle soorten uit de Boterbloemfamilie bevatten. Als dit die Behaarde boterbloem is geweest, dan is het verband met de wetenschappelijke naam verklaard

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit Crantz Dit staat voor Heinrich Johann Nepomuk Crantz, later Freiherr von Crantz of von Cranz (25 november 1722 – 18 januari 1799). Hij was een medicus en hoogleraar botanica en fysiologie in Wenen. Crantz beschreef Ranunculus sardous in 1763 voor het eerst in zijn publicatie Stirpium Austriarum Fasciculus.

Zie ook de Nederlandse  verklaring

• Frysk: Rûge bûterblom
• English: Hairy buttercup
• Français: Renoncule sarde
• Deutsch: Sardischer Hahnenfuß
• Espanõl:
• Italiano: Ranuncolo sardo
• Svenska: Sydsmörblomma, Sydranunkel
• Norsk: Ballastsoleie
• Dansk: Stivhåret Ranunke

De Engelse naam is Hairy buttercup. Dit is letterlijk de Engelse benaming voor de Nederlandse naam.

Voor de verspreiding van Ranunculus sardous in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Renoncule sarde. Renoncule is de Franse benaming voor het eerste gedeelte van de wetenschappelijke naam. Sarde is een verwijzing naar natuurlijk de wetenschappelijke naam. Natuurlijk want er is een mogelijkheid dat deze van Franse afkomst is.

De Duitse naam is Sardischer Hahnenfuß. Dit betekent "Sardische Hahnenfuß. De plant is mogelijk voor het eerst waargenomen op Sardienië. Hahnenfuß betekent "hanevoet/poot". Veel boterbloemen hebben ingesneden bladeren. Ze zijn soms zo diep ingesneden, dat de bladschijf uit verschillende los­se blaadjes is samengesteld. In dit typische boterbloemblad zag men vroeger enige gelijkenis met een vogelpoot, vandaar de volksnamen Kraaienpoot en Hanenvoet.Hahnenfuß betekent "hanevoet/poot". Veel boterbloemen hebben ingesneden bladeren. Ze zijn soms zo diep ingesneden, dat de bladschijf uit verschillende los­se blaadjes is samengesteld. In dit typische boterbloemblad zag men vroeger enige gelijkenis met een vogelpoot, vandaar de volksnamen Kraaienpoot en Hanenvoet. In Duitsland heet elke vertegenwoordiger van de Ranonkelfamilie Hahnenfuß.

Voor de verspreiding van Ranunculus sardous in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is mij onbekend. Er zijn wel waarnemingen in Spanje.

De Italiaanse naam is Ranuncolo sardo. Dit is de Italiaanse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Sydsmörblomma, Sydranunkel. Dit betekent "zuidelijke boterbloem/ranonkel".

De Noorse naam is Ballastsoleie Het woord Ballast is voor mij onbekend. Soleie is de Noorse benaming voor de Boterbloemfamilie waartoe deze plant behoort. Soleie komt van soløye dat "zonneoog" betekent.

De Deense naam is Stivhåret Ranunke. Dit betekent "stijfbehaarde ranonkel". Er wordt hier duidelijk nadruk gelegd op de afstaande haren op de plant.

Ecologie

Bodem
Zonnige, min of meer open plaatsen (pionier) op vochtige tot vrij natte, voedselrijke tot zeer voedselrijke, kalkhoudende tot vrij kalkarme, maar niet te zure, dichtgeslagen grond (leem, löss, klei en kleiig veen). Ook op brakke plaatsen.

Groeiplaats
Grasland (open plekken, vaak in nat en brak weiland), dijken, akkers (wintergraanakkers op leem of löss en bij ingangen van akkers), braakliggende grond, langs spoorwegen, wegranden en in de zeeduinen (langs duinpaden).

Verspreiding

Nederland
Plaatselijk vrij algemeen in Zeeland, Noord- en Zuid-Holland en in het Waddengebied en vrij zeldzaam in Zuid-Limburg en langs het IJsselmeer. Elders zeer zeldzaam.

Vlaanderen
Algemeen, maar zeer zeldzaam in de Kempen.

Wallonië
Vrij algemeen in Brabant en in het Maasgebied. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Wereld
West-, Midden- en Zuid-Europa en Noord-Afrika. Ingeburgerd in o.a. Noord-Amerika.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten