Silene dioica (Dagkoekoeksbloem)

De dagkoekoeksbloem bloeit als de lente allang is begonnen, in April. Maar ook ver daarna nog kan hij nog bloeien. Van de Silenes is dit samen met de Echte koekoeksbloem (Silene/Lychnis flos-cuculi) naar mijn weten de enige paars/lila kleurige. Dus met andere is hij niet mee te verwarren. Hij lijkt ook niet op de rest van de Anjerfamilie (Caryophyllaceae), want daar is hij onderdeel van. Hij zou kunnen lijken op een wilde Anjer, maar die kans is klein aangezien Anjers in Nederland in het wild zeldzaam zijn. Op Twitter (X) kwam ik deze foto van 3 zaaddozen van de Dag- en Avondkoekoeksbloem tegen die duidelijk laat zien om welke soort het gaat als de plant volledig uitgebloeid is. Zoals ik al zij Dagkoekoeksbloem bloeit in April tot en met September

Er komen minstens negen soorten Silenes soorten in het wild voor in Nederland:

• Avondkoekoeksbloem (Silene latifolia subsp. alba) - algemeen
• Blaassilene (Silene vulgaris) - algemeen/veel ingezaaid
• Dagkoekoeksbloem (Silene dioica) - algemeen
• Echte koekoeksbloem (Silene flos-cuculi) - algemeen
• Kegelsilene (Silene conica) - zeldzaam/soms ingezaaid
• Nachtkoekoeksbloem (Silene noctiflora) - zeldzaam
• Nachtsilene (Silene nutans - zeldzaam
• Pekbloem (Silene armeria) - algemeen/verwilderd
• Prikneus (Silene coronaria) - algemeen/exoot

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Silene dioica (L.) Clairv.

Er zijn twee verklaringen voor Silene:

1. De verklaring voor het woord Silene is niet gemakkelijk. Gelukkig heb ik hulp gekregen Anne Tanne.be. Het is als volgt. Het is afgeleid van Silenus (Latijn) Hiermee werd bedoeld een Silen, zoals de Satyr (Satyrium) een meestal dronken, dikbuikige en opgezwollen voorgestelde metgezel van Bacchus/Dionysos. De vergelijking zou dan slaan op de opgeblazen kelk van de Silene vulgaris. Dit is weliswaar niet precies de zelfde soort maar een verklaring voor een geslachtsnaam (bijvoorbeeld Silene) slaat niet op elke soort van dat geslacht.
2. De naam Silene is afgeleid van Sialon (Grieks) en betekent "speeksel". Dit omdat deze plant (zoals sommige soorten) een kleverige stengel heeft. In het Duits heet een Silene dan ook Leimkraut. Dit geld niet voor elke Silene soort zoals ik hier boven al schreef.

Het hele, best wel ingewikkelde, verhaal over de verklaring en gebruik van het woord Silene word op deze Wiki-pagina uitgebreid toegelicht.

Dioica (Latijn) betekent "tweehuizig". Deze plant heeft zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit (L.) Clairv.

L. staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij de soort als Lychnis dioica in de publicatie Species Plantarum.

Clairv. staat voor Joseph Philippe de Clairville (Zuid-Frankrijk, 1742 - Winterthur, 31 juli 1830) was een Zwitsers botanicus en entomoloog. n zijn Manuel d’herborisation en Suisse et en Valais uit 1811 beschreef hij de plaatselijke flora volgens de binomiale nomenclatuur van Linné. Hij schonk zijn bibliotheek en herbarium aan de stedelijke bibliotheek van Winterthur, die het herbarium aanbood aan het Botanisch Instituut van Zürich. In 1811 herschref hij de soort als Silene dioica in de publicatie Manuel d'Herborisation en Suisse et en Valais.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk:  Reade koekútsblom
• English: Red campion, Red catchfly
• Français: Compagnon rouge, Silène dioïque
• Deutsch: Rote Lichtnelke, Rotes Leimkraut, Rote Waldnelke, 
• Espanõl: Doble campeón
• Italiano: Silene Dioica
• Svenska: Rödblära
• Norsk: Rød jonsokblom
• Dansk: Dag-Pragtstjerne

Er zijn twee Engelse namen:

1. Red campion: Rood betekent natuurlijk "rood". Campion betekent "silene". Het is een rode (eigenlijk meer lila achtige) plant van het geslacht Silene uit de Anjerfamilie (Caryophyllaceae).
2. Red catchfly: Red betekent natuurlijk "rood", alhoewel dit misschien geldt voor sommige cultivars maar in het wild zijn ze echt meer lila. Catchfly betekent "vliegenvanger. Sommige soorten van het geslacht Silene, zoals bijvoorbeeld Silene armeria (Pekbloem) bezitten een kleverige stengel, om vliegjes te vangen. Alhoewel een Silene-soort niet als vleesetende plant te boek staat. Hierdoor is de naam.

Voor de verspreiding van Silene dioica in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Compagnon rouge: Compagnon betekent "metgezel" en Rouge betekent "rood".

Er zijn drie Duitse namen:

1. Rote-lichtnelke. Rote betekent natuurlijk "rood", naar de kleur van de bloemen (die trouwens meer lila zijn!). Lichtnelke bestaat uit twee delen. Licht betekent natuurlijk "licht/helder" en Melke  betekent "Anjerfamilie". Lichtnelke is echter een basisnaam. Het woord Licht betekent in dit geval "overdag/in het (zon) licht omdat deze (basis) naam geld voor de Dagkoekoeksbloem (Silene dioica), in tegenstelling tot de Avondkoekoeksbloem (Silene latifolia subsp. alba) en de Nachtkoekoeksbloem (Silene noctiflora). De Dagkoekoeksbloem heet ter onderscheid Rote lichtnelke, de Avondkoekoeksbloem Weiße lichtnelke. en de Nachtkoekoeksbloem Acker-lichtnelke
2. Rotes Leimkraut: Rote betekent weer "rood" en Leimkraut betekent "lijmkruid" Dit wordt uitgelegd bij de Duitse naam bij Blaaskruid.
3. Rote Waldnelke: Rote betekent weer "rood" Het woord Rote Waldnelke bestaat uit twee delen. Wald betekent "bos". Bos zegt meestal dat de plant behoefte heeft aan schaduw om te groeien. Nelke verwijst weer naar de Anjerfamilie.

Voor de verspreiding van Dagkoekoeksbloem in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Doble campeón: Doble betekent "dubbel" en Campeón is de Spaanse benaming voor Silene. Met dubbele silene wordt bedoeld dat deze plant zowel mannelijk als vrouwelijke delen heeft. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt,

De Italiaanse naam is Melandrio rosa. De naam Melandrium heeft Plinius bedacht. Het komt van de Griekse woorden Melas dat "zwart" betekent en Drys dat "eik" betekent, dus totaal "zwarte eik". Welke plant hiermee bedoeld werd is niet nader te definiëren. Rosa betekent natuurlijk "roos", misschien vanwege het uiterlijk van de bloem.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Rödblära: Dit woord bestaat uit twee delen. Röd betekent "rood". Eigenlijk komt Blära uit het Oudnoorse bladert en betekent  "enigszins opgeblazen". Dit woord laat goed zien hoe deze rode Silene er uit zien.

Voor de verspreiding van Silene dioica in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Rød jonsokblom: Deze naam bestaat uit drie delen. Rød betekent "rood", min of meer (hij is eigenlijk paars, maar Rode klaver is ook niet rood), de kleur van de bloem. Jonsok betekent "mid zomer (feest)". Op deze dagen, 23 en 24 Juni is er in Scandinavië zowel overdag als s'nachts licht (de zon gaat dan niet onder). Dit is ook het hoogtepunt van de bloei van deze plant. En natuurlijk Blom "bloem"

De Deense naam is Dag-Pragtstjerne: Dag betekent "dag".  Pragt betekent "glorie/pracht" en Stjerne betekent "ster". Dus Prachtige rode dagster. Een mooie naam voor deze plant.

Ecologie

Bodem
Zonnige tot meestal licht beschaduwde plaatsen op vochtige, matig voedselrijke tot voedselrijke, vaak kalkhoudende, humeuze, zandige grond (zand, leem en laagveen).

Groeiplaats
Bossen (lichte loofbossen, parkbossen), bosranden (zomen), struwelen, hakhoutbosjes, houtwallen, heggen, kapvlakten, waterkanten (slootkanten), grasland (hooiland), bermen, zeeduinen, en ruigten.

Verspreiding

Nederland
Algemeen, maar vrij zeldzaam in de kleigebieden van Zeeland, Groningen en Fryslân en in het Waddengebied.

Vlaanderen
Algemeen, maar zeer zeldzaam in de Polders.

Wallonië
Algemeen.

Wereld
Oorspronkelijk uit koude en gematigde streken in Noord-, West- en Midden-Europa tot in Centraal-Azië. Elders ingeburgerd (koel-gematigde, vochtige gebieden).

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten