Typha latifolia (Grote lisdodde)

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

De officiële wetenschappelijke naam is Typha latifolia L.

Er zijn meerdere verklaringen voor de naam Typha:

1. Typha is afgeleid van tiphos (Grieks) en betekent "moeras/plas", de natuurlijke groeiplaats van deze plant.
2. Typha kan afkomstig zijn van typhe en betekent "kattestaart", naar de vorm van de bloeiwijze.
3. Typha komt van typhein (Grieks of Latijn) en betekent "branden", naar de fakkelvormige bloeikolven/aren.
4. typha is afgeleid van het woord typhos(Grieks) en betekent "rook" en heeft betrekking op de zwartachtig bruine kleur van de rijpe aar

Lati (Latijn) komt van Latitudo en betekent "breedte". De bladeren van deze plant lijken smal maar ze zijn breder dan die van de Typha angustifolia (kleine lisdodde).

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit L. Dit staat voor Carl Linnaeus. In 1753 beschreef hij Typha latifolia in de publicatie Species Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Grutte tuorrebout
• English: Bulrush, Broadleaf cattail, Great reedmace
• Français: Massette a larges feuilles
• Deutsch: Breitblättriger Rohrkolben
• Espanõl: Espadaña común
• Italiano: Lisca maggiore 
• Svenska: Bredbladigt kaveldun
• Norsk: Brei dunkjevle
• Dansk: Bredbladet Dunhammer

Er zijn drie Engelse namen:

1. Bulrush: Bulrush. Rush is de algemene naam voor planten die groeien in moerassige gebieden en stijve bladeren en holle stengels bezitten. In het Nederlands zijn dit meestal Russen ( Juncus) bijvoorbeeld de Pitrus. Volgens een Engels etymologisch woordenboek is de oorsprong van het woord bul of bull onbekend. 
2. Broadleaf cattail: Broadleaf betekent "breedbladig". In tegenstelling tot de Kleine lisdodde (Typha angustifolia) zijn de bladeren van deze plant iets breder. Cattail betekent "kattenstaart". Het grappige is dat wat in Nederland de Grote kattenstaart (Lythrum salicaria) is in Engeland een heel andere naam heeft. Wat mij betreft is de naam Kattenstaart voor deze plant meer terecht. Vooral in de herfst krijgen Lisdoddes een pluizig uiteinde dat veel weg heeft van een kattenstaart.
3. great reedmace: Dit betekent "grote rietknots/staaf".

Voor de verspreiding van Grote klit in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Massette a larges feuilles. Massette betekent "voorhamer/sledgehamer". A large feuilles betekent "met grote bladeren. Dit heeft alles te maken met het uiterlijk. De complete plant met het cylindrische vruchthoofd heeft iets weg van de voorhamer. De grote/brede bladeren zeggen genoeg (zie de tweede Engelse naam).

De Duitse naam is Breitblättriger Rohrkolben. Breitblättriger betekent "breedbladige" en Rohrkolben betekent "riet bloeikolf".

Voor de verspreiding van Groe lisdodde in Duitsland zie deze kaart.

De Spaanse naam is Espadaña común. Dit betekent letterlijk "klokgevel". Común betekent "gewoon. Dit is uitsluitend ter onderscheid. 

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Lisca maggiore. Lisca betekent "de ruggengraat van vis" en Maggiore betekent "grotere". Het grappige is dat sommige landen, bijvoorbeeld Noorwegen, het brede vruchthoofd een andere naam geven. De plant is overigens niet groter dan de Kleine lisdodde (Typha angustifolia). Het Grotere is puur ter onderscheid. De Kleine lisdodde heet in Italië Lisca a foglie strette.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Bredkaveldun. Bredbladigt betekent "breed vruchthoofd". Kavel verwijst naar de cylindrische vruchthoofd van alle Lisdoddes en Dun verwijst naar de pluizige vruchten die met de bloei van dit vruchthoofd. 

Voor de verspreiding van Grote lisdodde in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Brei dunkjevle. Letterlijk betekent dit "brede dons deegroller". Natuurlijk is dit een beetje een vreemd woord maar het geeft prima weer hoe de plant er uit ziet, brede bladeren, een zacht (zeker na de bloei!) cylindrisch vruchthoofd.

De Deense naam is Bredbladet Dunhammer. Dit betekent "breedbladige donshamer".

Grote lisdodde staat in of langs zonnig, zelden licht beschaduwd, voedselrijk, stilstaand of langzaam stromend, stikstofrijk, matig zuur tot kalkhoudend water boven een bodem die uit allerlei grondsoorten kan bestaan. De overblijvende plant groeit in en langs sloten, vaarten, rivieren en poelen, in zand-, klei- en leemgroeven, op opgespoten grond, in pas ingepolderde terreinen en natte ruigten. Verder in voedselrijk geworden heidevennen en hoogveenputten, in rietland en moerasbossen en in ’s zomers droogvallende sloten. Het oorspronkelijke areaal van de soort omvat de gematigde streken van het Noordelijke-Halfrond en is elders ingevoerd. Nederland valt geheel binnen het verspreidingsgebied van het Europese deel van het areaal. Ze is algemeen in ons land. Het onderste deel van de stengel en de wortelstok zijn eetbaar en vroeger werd de plant voor talrijke zaken gebruikt, onder andere voor breeuwen, vlechtmateriaal, als vulling van kussens en matrassen, als lampenpit, brandstof en dakbedekking. Ook werd ze medisch aangewend tegen scheurbuik en voor bloedstelping en wondverzorging.

CC-BY-SA 3.0 René van Moorsel, 2015

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten