Verbascum densiflorum (Stalkaars)

Je kan aan het verspreidingskaartje goed zien dat deze plant graag groeit op kalkrijke bodem. O.a langs de kust en in Limburg. Stalkaars is een enorme plant (soms wel 3 meter!) met heel veel bloemen. Rembert Dodoens beschreef deze plant al als een nuttig vanwege zijn medicinale gebruik. Vanwege de slijmstoffen en de saponine worden de bloemen onder meer bij hoest gebruikt. In deze tabel van het forum van waarnemingen.nl word duidelijk het verschil uitgelegd tussen de Zwarte toorts, Stalkaars en een kruising tussen deze twee soorten. Stalkaars bloeit in Juli tot en met Oktober.

Op de website van Flora van Nederland is een Videodeterminatie van deze plant te zien.

Er komen minstens 6 soorten Verbascum soorten in het wild voor in Nederland:

• Mottenkruid (Verbascum blattaria) - Vrij zeldzaam
• Stalkaars (Verbascum densiflorum) - Algemeen
• Melige toorts (Verbascum lychnitis) - Zeldzaam
• Zwarte toorts (Verbascum nigrum) - Algemeen
• Keizerskaars (Verbascum phlomoides) - Algemeen
• Koningskaars (Verbascum thapsus) - Algemeen 

De officiële wetenschappelijke naam is Verbascum densiflorum Bertol.

Verbascum is een verbastering van Barbatus (Latijn) en betekent "de baardige". Dit slaat op de wolachtige haren waarmee de bladeren, stengels en de meeldraden bezet zijn.

Densiflorum (Latijn) en betekent "opeengepakt met bloemen". Deze plant heeft zoveel bloemen, die zo dicht op elkaar staan dat de stengel bijna niet meer te zien is.

Meestal staat er achteraan de wetenschappelijke naam een afkorting. Dit is de afkorting van een wetenschapper/botanicus die deze plant deze plant heeft ontdekt/verzameld en tot details heeft beschreven. Soms staat er een tweede afkorting. Dan heeft een andere wetenschapper/botanist de plant nog beter  beschreven en iets gewijzigd. De eerste naam komt dan tussen haakjes te staan. In dit geval is dit Bertol.

Dit staat voor Antonio Bertoloni (12 februari 1775 - 17 april 1868 ). Hij was een Italiaanse botanicus , natuuronderzoeker en arts. Zijn belangrijkste werk wordt vertegenwoordigd door Flora italica , een verzameling van tien samengestelde delen, onder de volledige titel " Flora italica sistens plantas in Italy et in insulis circumstantibus sponte nascentes ", over een periode van meer dan twintig jaar. Dit werk wordt niet alleen gekenmerkt door de beschrijving van de soort , waarvan er vele werden ontdekt door Bertoloni, maar ook door een systematische aanduiding van de individuele locaties waar dezelfde planten werden gevonden. In 1810 beschreef hij Verbascum densiflorum in de publicatie Rariorum Liguriae Plantarum.

Zie ook de Nederlandse verklaring.

• Frysk: Wolkrûd
• English: Dense-flowered Mullein
• Français: Molène faux-bouillon-blanc
• Deutsch: Großblütige Königskerze
• Espanõl: ?
• Italiano:Verbasco densifloro/Verbasco falso-Barbasso
• Svenska: Ölandskungsljus
• Norsk: Prydkongslys
• Dansk: Uldbladet Kongelys

De Engelse naam is Dense-flowered Mullein. Dit is een combinatie van de Engelse benaming van het tweede deel van de wetenschappelijke naam en het woord Mullein. De algemene Engelse naam voor een Verbascum soort is Mullein.  Er zijn twee mogelijke verklaringen voor dit woord:

1. De naam komt van het Latijnse Mollis wat "zacht" betekent. Alle Verbacumsoorten hebben een zachte harige stengel en zachte harige bladeren.
2. De naam is gerelateerd aan het Oud latijnse Malandrium. Hiermee wordt Malanders bedoeld, een veeziekte waarvoor Mullein een remedie voor was.

Voor de verspreiding van Verbascum densiflorums in Engeland zie deze kaart.

De Franse naam is Molène faux-bouillon-blanc. Het woord Molène wordt hierboven uitgelegd. Het woord Faux betekent "vals" om te benadrukken dat het hier niet gaat om de echte Koningskaars (Verbascum thapsus). Het woord Bouillon is afgeleid van het (oud) Latijnse Bugillo wat Toorts betekent en Blanc betekent "wit" vanwege de witte donsige haren op blad en stengel.

De Duitse naam is Großblütige Königskerze. Dit betekent "grootbloemige koningkaars".Elke Verbascumsoort in Duitsland heeft de naam Köningskerze in zich. De vertaling, Koningskaars, laat weinig tot de verbeelding over.

De Spaanse naam is mij onbekend.

In Spanje kent men minstens vier namen voor elke plant. De algemene volksnaam, de Catalaanse naam (Provincie in Noord+Oost Spanje tegen de Pyreneeën aan), de Gallische naam (provincie in Noord-West-Spanje) en de Baskische naam (provincie in West-Spanje tegen de Pyreneeën aan). Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Italiaanse naam is Verbasco densifloro of Verbasco falso-Barbasso. Of de Italiaanse benaming voor de volledige wetenschappelijke naam wordt gebruikt of de naam "valse toorts/koningskaars". Dit wordt uitgelegd bij de Franse naam.

Er is niet één specifieke Italiaanse naam voor een plant, dit verschilt per regio. Er is een algemene volksnaam en ook nog een variatie of een volledige andere naam in een van de 17 provincies. Ik heb de meest voorkomende algemene naam gebruikt.

De Zweedse naam is Ölandskungsljus. Deze naam is deels gelijk aan de Nederlandse naam voor Koningskaars. Elke plant uit het Verbascum-geslacht (Toorts) heet in Zweden Kungsljus. Het is dus een Kaarsachtige vaak grote plant (machtig/konings) die licht geeft in de (voor) avond. Voor het woord Kungsljus staat een woord dat aangeeft om welke Verbascum-soort het gaat. In dit geval dus Öland. Öland is een Zweeds eiland in de Oostzee waar deze plant voor het eerst (in Zweden) is waargenomen en gedetermineerd in 1814.

Voor de verspreiding van Verbascum densiflorum in Zweden zie deze kaart.

De Noorse naam is Prydkongslys. Dit betekent "ornament koningskaars". Elke plant uit het Verbascum-geslacht (Toorts) heet in Noorwegen Kongslys. Het is dus een Kaarsachtige vaak grote plant (machtig/konings) die licht geeft in de (voor) avond. Voor het woord Kongslys staat een woord dat aangeeft om welke Verbascum-soort het gaat. In dit geval dus Pryd dat "ornament" betekent. Maar hier mee word niet iets positiefs gezien. Misschien een verwijzing naar de Nederlandse naam. Een kaars voor de minder fraaie stal.

De Deense naam is Uldbladet Kongelys. Dit betekent "wolbladige koningskaars". Elke plant uit het Verbascum-geslacht (Toorts) heet in Noorwegen Kongslys. Het is dus een Kaarsachtige vaak grote plant (machtig/konings) die licht geeft in de (voor) avond. Voor het woord Kongslys staat een woord dat aangeeft om welke Verbascum-soort het gaat. In dit geval dus Ulbladet dat "wolharig" betekent. Een verwijzing naar de zachte beharing op de stengelbladeren.

Ecologie

Bodem
Zonnige, open plaatsen op droge, matig voedselarme, kalkrijke, verstoorde grond (rivierzand, duinzand, zavel, mergel en stenige plaatsen).

Groeiplaats
Rotsachtige plaatsen, zeeduinen, ruigten (kalkrijke ruigten), tussen straatstenen, kapvlakten, rommelplekken in houtwallen, steile kanten, langs spoorwegen (spoorwegterreinen), haventerreinen, industrieterreinen, afgravingen (zandgroeven), braakliggende grond, bermen (open plaatsen) en grasland (ruige, begraasde kalkhellingen).

Verspreiding

Nederland
Vrij algemeen  in het rivierengebied en in de Hollandse duinen. Elders zeldzamer. Niet in grote delen van Noord-Nederland.

Vlaanderen
Vrij zeldzaam in het Maasgebied en in stedelijke omgeving. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Wallonië
Vrij zeldzaam in het Maasgebied en in Lotharingen. Elders zeldzaam tot zeer zeldzaam.

Wereld
Oorspronkelijk uit Zuidwest-Azië, Marokko en Zuid-, Midden- en Oost-Europa. Elders soms ingeburgerd.

Bron: Wilde-planten.nl / Klaas Dijkstra - CC BY-NC-SA 3.0 NL

FLORON Verspreidingsatlas vaatplanten